ابن أبی الحدید در «شرح نهج البلاغة» میگوید: رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در خطبۀ آخر عمر شریفشان فرمودند: أَیُّهَا النَّاسُ إنَّهُ لَیْسَ بَیْنَ اللَهِ وَ بَیْنَ أَحَدٍ نَسَبٌ وَ لَا أَمْرٌ یُؤْتِیهِ بِهِ خَیْرًا أَوْ یُصْرِفُ عَنْهُ شَرًّا إلَّا الْعَمَلُ. أَلَا لَا یَدَّعِیَنَّ مُدَّعٍ، وَ لَا یَتَمَنَّیَنَّ مُتَمَنٍّ. وَالَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ لَا یُنْجِی إلَّا عَمَلٌ مَعَ رَحْمَةٍ، وَ لَوْ عَصَیْتُ لَهَوَیْتُ. اللَهُمَّ قَدْ بَلَّغْتُ.
«ای گروه مردمان بدانید: که حقّاً فیما بین احدی از مردم و بین خدا نَسَبی نیست، و امری نیست که بواسطۀ آن، خیری را به خود متوجّه سازد و یا شرّی را از خود دور گرداند، مگر عمل. آگاه باشید! که هیچ مدّعی چنین ادّعائی نکند و هیچ تمنّاکننده‌ای چنین تمنّائی ننماید که من بواسطۀ نسب یا امر دیگری غیر از عمل، ناجح و رستگار خواهم شد. سوگند به آن خدائی که مرا به حقّ برانگیخته است، چیزی انسان را نجات نمیدهد مگر عمل با رحمت خدا. من هم اگر گناه میکردم و مخالفت امر خدا مینمودم، از درجۀ خود ساقط شده و به پستی میگرائیدم. بار پروردگارا! حقّاً که من مطلب را رسانیدم و از عهدۀ تبلیغ و اداء این حقیقت برآمدم.» مجلسی رضوانُ الله عَلیه از کتاب «صفاتُ الشّیعة» صدوق (ره) نقل میکند که: رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم پس از فتح مکّه به بالای کوه صفا رفته و فریاد برآوردند: ای پسران هاشم! ای پسران عبدالمطّلب! تمام فرزندان هاشم و عبدالمطّلب جمع شدند. حضرت آنانرا مخاطب ساخته و فرمود: من به شما إعلام میکنم:
إنِّی رَسُولُ اللَهِ إلَیْکُمْ، إنِّی شَفِیقٌ عَلَیْکُمْ. لَا تَقُولُوا: إنَّ مُحَمَّدًا مِنَّا ؛ فَوَاللَهِ مَا أَوْلِیَآئِی مِنْکُمْ وَ لَا مِنْ غَیْرِکُمْ إلَّا الْمُتَّقُونَ. فَلَا أَعْرِفُکُمْ تَأْتُونِی یَوْمَ الْقِیَمَةِ، تَحْمِلُونَ الدُّنْیَا عَلَی رِقَابِکُمْ، وَ یَأْتِی النَّاسُ یَحْمِلُونَ الاخِرَةَ. أَلَا وَ إنِّی قَدْ أَعْذَرْتُ فِی مَا بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ، وَ فِی مَا بَیْنَ اللَهِ عَزَّوَجَلَّ وَ بَیْنَکُمْ. وَ إنَّ لِی عَمَلِی وَ لَکُمْ عَمَلُکُمْ.
«بدرستیکه حقّاً من فرستادۀ خدا هستم بسوی شما، و بدرستیکه حقّاً من بر شما شفیق و مهربانم. نگوئید: محمّد از ماست ؛ سوگند بخدا که دوستان و محبّان من از شما و از غیر شما نیستند مگر پرهیزکاران! من چنین شما را نیابم و نشناسم که در روز قیامت نزد من آئید ؛ در حالیکه دنیا را برگردن‌های خود حمل نموده و می‌کشید، و مردم دیگر بیایند در حالیکه آخرت را حمل نموده و با خود بیاورند.آگاه باشید! من حقّاً از عهدۀ بیان و تبلیغ آنچه راجع به شما فیمابینی و بین الله بوده برآمدم و راه عذر را بر شما بستم و حجّت را تمام کردم. و بدرستیکه حقّاً برای من عمل من است و برای شما عمل شما.»
أشعار امام صادق علیه السّلام در لزوم اجتناب از معصیت
و دربارۀ لزوم اجتناب از معصیت، حضرت صادق علیه السّلام چه نغز و شیرین سروده‌اند:
تَعْصِی الإلَهَ وَ أَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ هَذَا لَعَمْرُکَ فِی الْفِعَالِ بَدِیعُ
لَوْ کَانَ حُبُّکَ صَادِقًا لَاطَعْتَه إنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ یُحِبُّ مُطِیعُ
«تو معصیت خدا را میکنی در حالیکه اظهار محبّت او را می‌نمائی ؛ سوگند به جان تو که در میان کارها این یک کار تازه و شنیدنی است. اگر در محبّت به خدا صادق باشی باید متابعت و اطاعت او را بنمائی، چون شخص محبّ طبعاً مطیع حبیب خود خواهد بود.»